İletişim, anne karnından itibaren başlamaktadır. Yaş aldıkça iletişim kurma biçimleri ve
becerileri gelişmektedir. Çocuklar, dünyayı tanımak ve keşfetmek istemektedirler. Yeni bir
nesne veya durum ile karşılaştıklarında onlara dair çok fazla soru işaretleri oluşur ve bunları
gidermeye çalışmaktadırlar. Ebeveynler, bir süre sonra çocukların bu keşfediş sürecinde sınır
koymaya başlamaktadırlar.
Sağlıklı Sınır Koyma Nedir?
Sınır, yaşamda sağlıklı iletişim kurmak adına gerekli bir etmendir. Bu sebeple hayatta sağlıklı
sınırların koyulması sağlıklı ilişkiler kurulması adına önem arz etmektedir. Sağlıklı sınır
koyma, çocuğun bazı eylemlerinin uygun ve anlaşılır sebepler ile kısıtlanmasıdır.
Neden Sağlıklı Sınırlara İhtiyacımız Var?
Sınırlar, çocukluktan itibaren üst üste inşa edilerek gelişmektedir. Çeşitli sosyal ortamlara
girildikçe ve sosyal çevre arttıkça bu sınırlar çeşitlilik göstermektedir. Sınırlar, çocuğun
dünyayı ve kendisini keşfetmesine, anlamasını sağlamaktadır. Ayrıca sınır, diğer bir birey ile
iletişim sırasında belirli ihtiyaç ve isteklerin belirtilmesi ile oluşmaktadır. İletişim kurulan
bireyin kendi sınırları da göz önünde bulundurularak belirtilen bu ihtiyaç ve isteklerle sağlıklı
bir iletişim kurulması önemlidir.
Nasıl Sağlıklı Sınır Koyulmaz?
Ebeveynleri tarafından sınır koyulan çocukların kafasında burada söz sahibi kim ya da bu sınıra
uygun davransam ne olur, ne kadar ileri gidebilirim, bunun sonucunda ne olur gibi sorular
olmaktadır.
Bu sınırlar çoğu ebeveynin sıklıkla kullandığı “hayır”lar ile başlamaktadır.
“Hayır, ödevlerini yapmak zorundasın!”
“Hayır, şimdi uyuman gerekiyor!”
“Hayır, oyuncaklarını toplamalısın!”
Bu süreçte çocuk bu sınırların sebebini öğrenemeden uygulamak zorunda bırakılmaktadır.
Bazen çocuğa kızarak, bağırarak ya da onu cezalandırarak sınırlara uygun davranışlar
göstermesi beklenmektedir. Fakat çocuk gerçek sebebini öğrenemediği sınırlara bir süre sonra
uymakta zorlanır ve o sınırları hayatında hiçbir şekilde içselleştiremez.
Nasıl Sağlıklı Sınır Koyulur?
Çocuğa sınır bilincinin oluşturulması ebeveyn-çocuk ilişkisi adına önemlidir. Bu sınır bilinci,
katı-kuralcı olmayan disiplin yöntemleriyle ve çocuğa karşı destekleyici tutumlar ile
oluşturulabilir. Ebeveyn, beklenti ve isteklerini çocuğa uygun bir dille ve çocuğu da anladığını
gösteren bir yaklaşım ile açıklamalıdır. Bu beklenti ve isteklerin sebepleriyle birlikte
açıklanması çocuğun bunlara ve ebeveyne dair anlayış geliştirmesini sağlamaktadır.
Sınır koyulurken, çocuğa bu sınırın sadece ebeveyn istemediği için değil, gerçekten neden bu
sınırın koyulması gerektiği açıklanmalıdır. Bu şekilde çocuk, koyulan bu sınırları
içselleştirebilir.
Ebeveynler genelde daha çok hangi davranışın yapılmaması gerektiğini söylemektedirler.
Fakat çocuk için önemli olan o davranışın neden yapılmaması gerektiğidir.
Örneğin;
“Ödevini yapmadan televizyon izleyemezsin.” yerine “Ödevlerin senin sorumluluğun ve
derslerini başarılı bir şekilde ilerletebilmen için ödevlerini yapman çok önemli.”
ya da “Arkadaşlarınla dışarı çıkabilmen için benden izin almalısın.” yerine “Benden izin
almadan arkadaşlarınla dışarı çıktığında seni merak ediyorum. Dışarı çıkmak istediğinde benim
de fikrimi sorabilir misin?” denilebilir.
Örnek cümlelerdeki gibi daha istek ve beklentilerin ifade edildiği daha açık cümleler ile çocuğa
sağlıklı sınır koymak önemlidir.
Ayrıca çocuğun sınırlarına uygun davranışları takdir edildiğinde çocuğun bu sınırlara uyma
motivasyonu artacaktır.
“Artık ödevlerini bitirmeden oyun oynamadığını fark ettim. Bunun için çaba sarf ettin ve bunun
için seninle gurur duyuyorum.”
“Artık bana sormadan dışarı çıkmadığını görüyorum. Fikirlerimi önemsediğin ve saygı
duyduğun için teşekkür ederim.”
Bu örnek cümlelerdeki çocuğun davranışlarını takdir etme ifadeleri, çocuğun sınırlara dair olan
farkındalığını ve bu sınırlara uymaya dair isteğini artırmaktadır. Çocuk bu sayede sınırlara saygı
duymaya başlamaktadır.
Bir diğer önemli nokta ise ebeveynler çocuklarına kendi davranışlarına sınır koyma fırsatını
tanırsa çocuklar o sınıra uygun davranma konusunda daha istekli olacaktır. Çocuklar konulacak
sınırları ailesi ve öğretmenlerinin yardımı ile birlikte koyabilecek kapasiteye sahiptirler. Evde
koyulacak genel kurallarda da çocukların istek, beklenti ve fikirleri de göz önünde
bulundurularak ortak bir kararla koyulursa, çocuk genel olarak hayatta var olan sınır ve
kurallara dair uyma motivasyonu artacaktır.
KAYNAKÇA;
Babalar, D. A., & Kurumları, E. E. İç Disiplin mi? Dış Disiplin mi?
Carlson, R. Dışarıdan İçeriye ve İçeriden Dışarıya Sınırlar.
Yasemin, Ö. Z. E. L., & KARABULUT, A. B. (2018). Günlük yaşam ve stres yönetimi. Türkiye
Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-56.
Akgün, E., & Yeşilyaprak, B. (2011). Anne çocuk oyun etkileşiminde niteliksel boyut:
Annelerin sözel ifadelerinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 40(40), 11-21.
Gökçen Güven Muayenehanesi
